- نویسندگان، شاعران و تصویرگران کتابهای دانش‌آموزی را به مدرسه دعوت کنیم.
دعوت از پدیدآورندگان کتابهای مفید، اعم از نویسندگان، شاعران و تصویرگران، به‌عنوان «مهمان ماه مدرسه» کار جالبی است. ترجیح دارد که نخست، پیش از حضور فرد در مدرسه، آثار وی به همراه زندگی‌نامه‌ی مختصرش در تابلوی اعلانات نصب شود. سپس در هر زمان و مکان مناسب و با رعایت شرایط روحی، عاطفی و ذهنی دانشآموزان، جلسه‌ی «گفت‌و شنود» (به‌صورت تعاملی و ارتباط دوسویه‌ی دانشآموزان و مهمان) برگزار گردد. در این روش، زمینه‌ی علاقه‌مند کردن دانشآموزان به مطالعه و ترغیب آنان به نوشتن، سرودن و نقاشی کردن (بنا به استعدادهای فردی)، بهتر و بیش‌تر فراهم می‌شود. در صورت امکان خرید آثار فرد دعوت شده در مدرسه، استفاده‌ی مناسب‌تری از برنامه خواهد شد.
- کتابخانه‌ی کلاسی دایر کنیم.
تشکیل کتابخانه‌ی کلاس و ایجاد فضایی محدود با برخی کتابهای مرجع و ضروری در کلاس، امکان استفاده‌ی آسان‌تر معلمان و دانشآموزان را در حین فرایند یادگیری- یاددهی فراهم می‌سازد. اگر فضای کلاس اجازه بدهد، تفکیک کتابهای موجود مدرسه به تعداد مساوی بین کلاس‌های مدرسه به‌منظور استفاده‌ی جداگانه‌ی دانشآموزان از کتابهای هر کلاس و جابه‌جایی گردشی کتاب‌ها در هر فصل، با بهره‌مندی از مشارکت فعال دانشآموزان به‌عنوان مدیر، معاون کتابخانه، در ایجاد شور و ذوق بین آن‌ها، تأثیر فراوانی خواهد داشت.
- قفسه‌ی کتاب و تابلوی «کتابهای تازه‌ای که می‌شناسیم» نصب کنیم.
نصب قفسه‌ی کتاب و تابلو برای معرفی کتابهای تازه با موضوعات متنوع علمی، تاریخی، ادبی، دینی و … به‌منظور استفاده‌ی دانشآموزان، به‌صورت هفتگی در محیطی مناسب، مانند کتابخانه یا راهروی مدرسه، و نیز نصب قفسه‌ی کتاب و تابلوی «کتابهای تازه در حوزه‌ی تعلیم‌وتربیت» برای استفاده‌ی معلمان، مربیان و اولیای دانشآموزان در فضای دفتر مدرسه یا سالن اجتماعات اولیا، در ترویج کتابخوانی مؤثر خواهد بود.
- از روش‌های آموزشی خلاق و گروهی در حین فرایند یادگیری- یاددهی استفاده کنیم.
مدیران قادرند با تشویق معلمان در «شورای معلمان» و «گروه‌های علمی معلمان مدرسه» به استفاده از روش‌های آموزشی خلاق و گروهی، زمینه‌ی ترغیب دانشآموزان را به بهره‌مندی از منابع غیردرسی کتابخانه‌ی کلاسی یا مرکزی مدرسه فراهم سازند. بها دادن به مطالعات و تحقیقات گروهی دانشآموزان در درس‌های گوناگون و استفاده‌ی معلمان از منابع غیردرسی در حین آموزش، از شیوه‌های مناسب برای توسعه و تقویت فرهنگ مطالعه و کتابخوانی هستند.
- «قهرمان ماه کتاب» انتخاب کنیم.
انتخاب و معرفی دانشآموزان فعال، منضبط و جدی در زمینه‌ی مطالعه و کتابخوانی در هر کلاس، با معیارهای روشن و با روش عادلانه، به‌عنوان «قهرمان ماه کتاب» و اهدای لوح تقدیر با امضای مدیر مدرسه و جایزه‌ی مناسب به‌صورت ماهانه، به‌ویژه در دوره‌ی ابتدایی و راهنمایی، تأثیر زیادی در بهبود وضعیت مطالعه در مدرسه خواهد داشت. نصب عکس قهرمان ماه کتاب در تابلوی اعلانات و معرفی آن‌ها در مراسم صبحگاه/ ظهرگاه و در جلسات مشاوره با اولیا از شیوه‌های مناسب در این زمینه است.
- برگزاری نمایشگاه و فروشگاه کتاب به‌صورت فصلی یا سالانه
ایجاد امکان نمایش و فروش کتابهای مفید و مرتبط با برنامه‌ی درسی در محیط مدرسه، با مشارکت مراکز فرهنگی و ناشران شایسته، با ارائه‌ی تخفیف ویژه در زمان‌های مناسب، مانند هفته‌ی کتاب یا در آستانه‌ی تعطیلات نوروزی و تابستان، یا در حین برگزاری جلسات مشاوره با اولیا (در حوزه‌ی تعلیم‌وتربیت)، باعث رونق مطالعه و کتابخوانی خواهد شد.
- کتاب هدیه بدهیم.
در طول سال تحصیلی، در مناسب‌های گوناگون، اهدای کتاب (خصوصاً کتابهای مرجع)، با رعایت اصول روان‌شناختی، زیبایی‌شناختی و به دور از افراط و تفریط، در ایجاد فضای مطالعه بین دانشآموزان مفید خواهد بود.
- مسابقه‌ی «پرسش‌هایی از کتاب‌ها» برگزار کنیم.
ارائه‌ی چند پرسش از سوی معلمان و مربیان به‌صورت هفتگی یا پانزده روز یک‌بار، در سطح کلاس یا مدرسه و اعلام اینکه پاسخ این پرسش‌ها در کتابهای کتابخانه‌ی کلاس یا مرکزی مدرسه یافت می‌شود، به رونق مطالعه و کتابخوانی و تقویت روحیه‌ی پژوهشگری در دانشآموزان منجر خواهد شد.
- کتاب‌هایی را که فیلم یا کارتون آن‌ها در تلویزیون نمایش داده می‌شود، معرفی کنیم.
در برخی اوقات، بر اساس رمان‌ها یا داستان‌های بلند ادبی، کارتون یا فیلمی در تلویزیون نمایش داده می‌شود. این زمان، شرایط مناسبی است تا دانشآموزان با نویسنده‌ی آن کتاب و سایر آثارش آشنا شوند.
- در کتابهای کتابخانه تنوع را رعایت کنیم و امکان استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات را فراهم آوریم.
اگر منابع کتابخانه متنوع باشند، دانشآموزان بیش‌تری به مطالعه علاقه‌مند خواهند شد. رعایت تناسب سنی، ذوقی، جنسی، ذهنی و … دانشآموزان در تهیه‌ی منابع کتابخانه، بسیار مهم است. البته ایجاد امکان استفاده از رایانه، سی‌دی‌های جذاب و چندرسانه‌ای آموزشی و اینترنت و سایت‌های مفید در حوزه‌ی اطلاع‌رسانی کتاب و مراکز پژوهشی و فرهنگی و ارائه‌ی خدمات جانبی آن، در جذابیت و پویایی فضای کتابخانه تأثیر فراوان خواهد داشت.
- کتابدار علاقه‌مند، مهربان و باسواد و متخصص داشته باشیم
همان‌طور که کتابخانه، بدون کتاب معنا ندارد، باید دانست که کتابخانه بدون کتابدار نیز کارایی و اثربخشی نخواهد داشت. در حقیقت کتابدار، سکاندار کشتی کتابخانه است. او در زمینه‌ی راهنمایی و تفهیم شیوه‌های مناسب و صحیح مطالعه و پژوهشی، ایجاد انگیزه و شوق مطالعه‌ی روشمند، برقراری نظم ساختاری و موضوعی منابع (نوشتاری و غیرنوشتاری) و … نقش اساسی دارد.
- با هم به نمایشگاه و فروشگاه کتاب برویم
اختصاص زمانی برای بازدید و خرید از نمایشگاه و فروشگاه کتاب در سطح جامعه، به‌ویژه در زمان برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب و استانی، فرصت مناسبی برای توسعه‌ی فرهنگ مطالعه و تهیه‌ی منابع مفید و به روز برای کتابخانه، بر اساس نظرسنجی از معلمان و مربیان و دانشآموزان، خواهد بود.
- کلاس مطالعه و تحقیق تشکیل دهیم
اگر مدرسه‌ها بتوانند به منظور آشنا کردن دانشآموزان با شیوه‌های صحیح مطالعه و منابع مفید، پژوهش گروهی و سخنرانی علمی و ایجاد حلقه‌ی کندوکاو در جهت تقویت تفکر خلاق، تفکر نقاد و تفکر فلسفی بین دانشآموزان، کلاس «مطالعه و تحقیق» زیر نظر «معلم راهنما» یا «کتابدار مدرسه» یا «معلم انشا» داشته باشند، گامی اساسی در ترویج عادت به مطالعه و کتابخوانی برداشته‌اند.
- دانشآموزان را به نوشتن ترغیب و از پژوهش‌های آنان نمایشگاه برگزار کنیم
از شیوه‌های مناسب برای تقویت مطالعه، استفاده از کلاس انشاست. از ایده‌های خوب، ترغیب دانشآموزان به نوشتن خاطره‌های روزانه یا سفرنامه (تعطیلات نوروز یا تابستان) است؛ چرا که دانشآموزان باید کتابهای خاطره‌نویسی یا سفرنامه بخوانند تا بتوانند در این دو قالب نوشتاری (ژانر) مطلب بنویسند. درک لذت و در عین حال، زحمت نوشتن توسط دانشآموزان، آن‌ها را با ارزش کار نویسندگان کتاب‌ها بیش‌تر آشنا می‌کند.
- کتابهای مرجع موضوعی (فرهنگ‌ها) تهیه کنیم
از راه‌های دیگر تقویت مطالعه، خصوصاً در دوره‌ی نوجوانی، تهیه‌ی کتابهای مرجع موضوعی (فرهنگ‌ها) با مشارکت گروهی دانشآموزان است. در این شیوه، معملان یا مربیان با ارائه‌ی مدخل‌ها و موضوعات در حوزه‌های گوناگون علمی، دینی، تاریخی و … و تقسیم آن‌ها بین دانشآموزان و نیز معرفی و تهیه‌ی منابع مرتبط، و در عین حال، آموزش نگارش مقاله‌های کوتاه و بلند، می‌توانند در طول شش ماه یا یک سال، کتاب مرجع موضوعی را فراهم سازند. این تجربه‌ی فردی و گروهی از خاطره‌های دلچسب دوران تحصیل، منبعی پرانرژی برای سوق دادن دانشآموزان به مطالعه و نوشتن خواهد بود.
تهیه کننده و تایید کننده مطلب : سرکار خانم سارا رفاهی معلم محترم پایه چهارم آموزشگاه