خلاقیت امروزه یک کلمه محبوب در آموزش است و این موضوع یک مزیت بزرگ برای معلمان محسوب می شود در نتیجه پرورش خلاقیت در دانش آموزان امری مهم به حساب می آید. بسیاری از کارشناسان روانشناسی و آموزش معتقدند: مهارت های خلاقیت جزئی از مهارتهای روانشناختی است که برای موفقیت در مدرسه و نیروی کار آینده لازم است.
اغلب شرکت های بزرگ و نامدار به دنبال افراد خلاق در سیستم کاری خود هستند. به همین ترتیب مدارس وظیفه دارند به دانش آموزان ، آموزش های ارزشمندی در راستای پرورش و شکوفایی خلاقیت کودکان بدهند.
خلاقیت چیست؟
خلاقیت، یک فرایند ذهنی است و همیشه با تخیل شروع می شود و در طی یک سناریوی خاص و بدیع، یک اثر جدید اعم از ایده، اختراع یا حرکتی نو و متفاوت کشف می گردد.
بنابراین باید از ابتدای کودکی برای همه جنبه های وجودی، موسیقی، سرگرمی، فناوری و… کودکان ارزش قائل شویم و خلاقیت آن ها را در مسیرهای درستی جهت دهی کنیم.
خلاقیت باعث تقویت چه مهارت هایی می شود؟
خلاقیت به تنهایی یک مهارت ارزشمند است. برخی کارشناسان، خلاقیت را مجموعه ای از مهارت ها و نگرش هایی می دانند که هر کسی توانایی تحقق آن را دارد.
معلمان می توانند از استراتژی های متفاوتی برای پرورش کودک خلاق و سایر مهارت ها استفاده کنند. بنابراین یک دانش آموز خلاق، مهارت های دیگری را در خود پرورش می دهد که به اختصار به چند نمونه از آنها اشاره می کنیم:
تقویت حس اعتماد به نفس و خودباوری
تقویت تعاملات اجتماعی با کودکان و دانش آموزان دیگر
توانایی یادگیری اطلاعات جدید
تقویت هوش هیجانی کودکان
تقویت مهارت تصمیم گیری
افزایش کنجکاوی و ابتکار عمل
تقویت حل مسأله
تقویت هوش فضایی و منطقی
11 راه برای پرورش خلاقیت دانش آموزان ابتدایی:
خلاقیت نیاز به محیطی ایمن دارد که بتوان در آن بازی، خودمختاری و ریسک کرد.
آیا تا به حال از کودک و یا دانش آموز خود کاری یا چیزی را خواسته اید که آن ها در جواب بگویند ” من نمی توانم انجام بدهم” ؟ این موضوع ممکن است شما را به فکر روش هایی برای پرورش بهتر خلاقیت دانش آموزان در کلاس درس بیندازد تا شرایط شکوفا شدن استعداد آن ها را فراهم کنید.
در اینجا چند پیشنهاد از روانشناسان و مربیان برای نحوه رشد و پرورش خلاقیت دانش آموزان ابتدایی ارائه شده است:
1. محیط دلسوزانه و پذیرنده ایجاد کنید.
از آنجا که خلاق بودن نیاز به بیرون رفتن از کالبد شخصی دارد ، دانش آموزان باید اعتماد کنند که می توانند در مقابل شما اشتباه کنند. به آنها یاد دهید خطا را بپذیرند ، ریسک کنند و از شکست درس بگیرند.
2. از بازی های فکری استفاده کنید.
بازی سبب می شود علایق کودک گسترش یابد و در مورد آنچه می خواهد انجام دهد کلمه به کلمه ذهنش را وسعت بخشد. در هر یک از انواع مختلف بازی فکری، کودک در حال تمرین و یادگیری مهارت های گوناگون است.
3- کلاس های هوش و خلاقیت ترتیب دهید.
با کودکان مکالمات خارج از درس داشته باشید و دریابید که زمینه های اشتیاق آن ها چیست و آن ها را در مسیر رویکردی خودشان قرار دهید.
به آنها کمک کنید تا مفهوم خلاقیت را بفهمند و دریابند چگونه می توان آن را در دنیای اطرافشان تشخیص دهند.
4. تکالیف کلمه ای برای ارتقا تفکر و پرورش کودک خلاق داشته باشید.
سعی کنید کلمات مانند “خلق کردن” ، “طراحی” ، “اختراع” ، “فرض کردن” ، “حدس زدن” را به تکالیف خود اضافه کنید.
افزودن دستورالعمل هایی مانند ” تا آنجا که ممکن است با راه حل های مختلف” یا “خلاق باشید!” می توانید سبب افزایش عملکرد و تقویت خلاقیت دانش آموزان شوید.
5.در مورد خلاقیت دانش آموزان بازخورد مستقیم دهید.
بسیاری از دانش آموزان نمی دانند که چقدر خلاق هستند، بنابراین کلمه “خلاق” را در خودپنداره آن ها بگنجانید. ایده “شایستگی ذهن خلاق” را در کنار شایستگی های آکادمیک سنتی در همه دروس پیدا کنید.
در واقع به دانش آموزان یاد دهید وقتی چیزی را ارزیابی می کنند، به این معناست که برای آن ارزش قائل هستید!
6. به دانش آموزان کمک کنید تا بدانند خلاق بودن چه زمانی مناسب است.
به عنوان مثال ، به آنها کمک کنید تا زمینه هایی را ببینند که خلاقیت در آن ها کم و بیش مفید باشد.
7- تا حد امکان از استراتژی ها، مدل ها و روش های آموزشی خلاقانه در حوزه های مختلف استفاده کنید.
خلاقیت را برای دانش آموزان در نحوه صحبت و عملکرد خود الگو کنید. به عنوان مثال، می توانید بگویید: “من به سه روش برای معرفی این درس فکر کردم. در حال حاضر دو روش را به شما نشان می دهم و یک روش را از شما می خواهم که در کلاس ارائه کنید.”
در آموزش مطالب مختلف از ابزارهای کمک آموزشی همچون نرم افزار ها، فیلم های آموزشی و کیت های آموزش علوم، ریاضی و …. استفاده کنید. این ابزارهای آموزشی به عنوان یک عامل محرک برای مغز کودک تلقی می شوند. در فرایند تدریس از آموزش تعاملی بهره مند شوید به گونه ای که کودکان در فرایند یادگیری حضور فعال و مشارکت داشته باشند.
به عنوان مثال در آموزش ریاضی به کودکان ایده دست ورزی ریاضی را به کار بگیرید و از طریق آموزش ریاضی با بازی زمینه را برای پرورش خلاقیت او آماده سازید.
8- از انگیزه ذاتی دانش آموزان خود محافظت و حمایت کنید.
انگیزه ذاتی، به خلاقیت دامن می زند. چندین مطالعه نشان داده است که تکیه “بیش از حد” بر پاداش ها و مشوق ها در کلاس می تواند انگیزه ذاتی برای انجام یک کار را تضعیف کند.
برای جلوگیری از این موضوع به مربیان پیشنهاد می شود رقابت ها و مقایسه آن ها را با دیگران محدود کرده و در عوض به خودسازی و تقویت خلاقیت دانش آموزان بپردازند. با نظارت کمتر کودکان در حین کار ، اجازه دهید مسائل را تجربه کرده و فرصت هایی را برای آنها فراهم کنید تا علاقه خود را دنبال کنند.
9- برای دانش آموزان روشن کنید که خلاقیت نیاز به تلاش دارد.
به دانش آموزان بگویید که افراد واقعاً خلاق هنگام کار بر روی یک پروژه باید از هوش هیجانی و خلاقیت خود استفاده کنند، تصور کنند ، مبارزه کنند و دوباره تلاش کنند. کنترل احساسات و هیجانات در به کارگیری خلاقیت بسیار تاثیرگذار می باشد و زمینه را برای بروز و پرورش خلاقیت کودک مهیا می کند. لذا بهره مندی والدین از راهکارهای تقویت هوش هیجانی در کودکان بسیار حائز اهمیت می باشد.
10- تحقیق را ترویج دهید.
دانش آموزان احتمالاً به دنبال اکتشاف کردن می روند و ایده های جدیدی را به کار خود اضافه می کنند. تشویق دانش آموزان به تحقیق کردن باعث می شود پاسخی ناشناخته یا تکنیک های جدید را برای گرفتن ایده های جدید امتحان کنند.
11- کارهایی انجام دهید که در آن دانش آموزان می توانند تفکر خلاق را تمرین کنند.
بسیاری از معلمان پیشنهاداتی برای فعالیتهای خلاقانه دارند که در هنگام استراحت کردن دانش آموزان وقتی که ذهن آرام است می توان از آن استفاده کرد.
“آزاد نویسی” می تواند به آنها کمک کند تا سانسور داخلی خود را کنار بگذارند.
بطور کلی به کودکان آموزش دهید که از تلاش های خود راضی بوده و به ارزش آن پی ببرند. به سوالات، نظرات و راه حل های عجیب آن ها احترام بگذارید چرا که کودکان، بسیاری از ارتباطاتی را می بینند که به چشم والدین و معلمان آن ها نمی آید.
آن ها را به آزمایش کردن تشویق کرده و با ایجاد رابطه میان کودکان و دیگران به نظراتشان اعتبار دهید. همچنین آنها را به دیدن کارتون های مفهومی دعوت کنید و بگذارید نقاشی کنند یا طرحی را پیاده سازی کنند تا جوهر اطلاعات پیچیده درس و مدرسه را به دست آورند.
لئوناردو داوینچی در یکی از لیست های کاری خود ، کنار طراحی ماشین آلات پیچیده و دوخت لباس ، نوشت: “زبان دارکوب را توصیف کن”. داوینچی بیش از 7000 صفحه دفتر را با سوالات، مشاهدات، طرح ها و محاسبات پر کرد.
او هر روز خلاقیت را به عنوان یک عادت و مهارت پرورش داد تا به نتیجه رسید. کارهای داوینچی سبب تغییرشکل چندین رشته علوم ، هنر و مهندسی شد.
یک ایده ساده برای پیروی از راهی که داوینچی پیش گرفت و موفق شد:
تاریخ نشان می دهد، بسیاری از چیزهایی که تصور می کنیم در آینده اتفاق می افتد یا اختراع می شود.
از دانش آموزان بخواهید دفتری مستقل از هر موضوع آکادمیک تهیه کنند، جایی که می توانند تمرینات خلاقانه را امتحان کرده و احساسات شخصی را کشف کنند.
از آن ها بخواهید در هر زمان و مکانی اگر سوالی آنها را درگیر می کند حتی بی ربط و غیرممکن، آن ها را در دفتر خود یادداشت کنند. حتی دانش آموزانی که از نظر فکری “مستعد” نیستند نیز می توانند بسیار خلاقانه این کار را انجام دهند.
در نهایت دفترهای داوینچی باشکوهی را خواهید دید که از خلاقیت هر کودک پر شده است.
انجام بازی های فکری برای پرورش خلاقیت:
بازی برای رشد کلی سلامت هر کودک ضروری است و راه ایده آلی برای کسب اطلاعات در سطوح مختلف می باشد. بچه ها معمولا علاقه زیادی به بازی جستجوی گنج و کوشش برای پی بردن به مفهوم سرنخ های مختلف برای رسیدن به آن را دارند.
این روش خوبی است که بوسیله آن، می توانید فرزند خود را با رمزهای زبانی ، اختیارات، معانی نهفته کلمات و جستجو برای مفاهیم پنهان آشنا کنید. چه بهتر که از سنین پایین مانند پیش دبستانی و پایه اول ابتدایی و حتی سنین پایین تر پرورش خلاقیت را در فرزندانمان آغاز کنیم.
از جمله مسئولیت های والدین، تشویق قوه تخیل، آموزش تدریجی نظم و آموزش مفید بودن کودک است. بنابراین بسیار اهمیت دارد که والدین در صدد غنی سازی محیط فرزندان برای کسب مهارت های لازم و پرورش کودک خلاق خود باشند.
خلاقیت دشوارترین مهارت تفکر برای به دست آوردن شاهکارهای ارزشمند می باشد.
یک نظرسنجی نشان می دهد بیش از 1500 مدیر برتر شرکت های بزرگ، خلاقیت را به عنوان مهمترین مهارت تجاری در دنیای مدرن می دانند، پس تقویت و پرورش خلاقیت دانش آموزان را دست کم نگیریم و برای افزایش مهارت آنان در این زمینه تلاش کنیم.
منبع:
1.سایت فرهنگی رایاد
تهیه کننده مطلب : جناب آقای سیدحسین منتظری معاونت محترم پرورشی آموزشگاه
تایید کننده مطلب: جناب آقای جواد صدیقی مدیریت محترم آموزشگاه