افراد دارای هوش جنبشی-حرکتی (Bodily – kinesthetic intelligence) بالا تسلط زیادی بر حرکت بدن خود دارند و از حرکات بدن برای نمایش منظور و احساس خود استفاده می کنند. این هوش شامل توانایی حفظ تعادل، آگاهی کامل از وضعیت بدن و سرعت بالا در انجام کارهای بدنی است. این هوش همچنین به استفاده حرفه ای از دست ها در تولید صنایع دستی نیز ارتباط دارد. به عبارت دیگر هوش بدنی یعنی: توانایی کنترل حرکت های بدن و استفاده ماهرانه از اشیا.
هوش حرکتی کودکان یکی از هشت نوع هوش یادگیری است که در نظریه هوش های چندگانه تعریف شده است. هر کودک نوع متفاوتی از این هشت هوش را بدست می آورد و با آن رشد می کند. هشت نوع هوش برای کودکان وجود دارد که می توانند هر کدام از آن ها را مانند هوش جنبشی در کودکان پرورش دهند. هوش کلامی – زبانی ، هوش منطقی – ریاضی ، هوش موسیقیایی ، هوش دیداری – فضایی و هوش حرکتی –جنبشی کودکان کودکان هشت هوشی است که توسط پروفسور هوارد گاردنر ، کارشناس آموزشی دسته بندی شده اند.
کودکانی که توانایی و تسلط بالایی بر حرکات بدن خود دارند و از این حرکات برای رساندن منظور و احساس و انجام فعالیت های خاص استفاده می کنند، دارای هوش حرکتی کودک هستند. کودک با این مهارت و هوش متولد نمی شود و می توان با تمرین و آموزش هوش حرکتی بچه ها را پرورش داد.
ویژگی افراد با هوش حرکتی-جنبشی بالا
این افراد با کمک بدن و حس لامسه با محیط اطراف خود ارتباط برقرار می کنند. دوست دارند اجسام مختلف را در دست بگیرند و با کمک دستان خود دستگاهی را بسازند.
1. برای بیان احساسات و ایده های خود از حرکات بدن خود کمک می گیرند.
2. با جنبش و حرکت درباره خود، توانایی های ذهنی و فیزیکی خود و محیط اطرافشان اطلاعات کسب می نمایند.
3. آن ها دانش و درک ذاتی از چگونگی پاسخ بدن در موقعیتی که نیاز به فعالیت فیزیکی دارد، دارند.
4. این افراد از وضعیت بدن خود آگاهی زیادی دارند. علاوه بر آگاهی از وضعیت ظاهری بدن، درک مواردی از قبیل تعادل، موقعیت مکانی اعضای بدن، سرعت و ایستایی نیز برای این افراد ساده است.
5. افراد با هوش حرکتی-جنبشی بالا موضوعات را با درگیر شدن بدن خود بهتر می فهمند. یادگیری آن ها زمانی که موضوعی را بدون درگیر شدن بدن و فقط با خواندن می آموزند کاهش می یابد.
6. علاقه دارند که مدام در تحرک باشند و به ندرت برای مدت طولانی یک جا می نشینند. آن ها اکثر مواقع در حال جنبش هستند، حتی اگر این جنبش فقط توسط یک عضو بدن آن ها مثل دست یا پا اتفاق بیفتد.
7. ارتباط سریع عصب و عضله در این افراد برقرار است و می توانند حرکت بدن خود را با آنچه در محیط اطراف می بینند به سرعت هماهنگ کنند.
8. افرادی که هوش بدنی بالایی دارند، علاقمند به انجام کارهایی هستند که بدن و به خصوص دست آنها را درگیر میکند.
ویژگی کودکان با هوش حرکتی- جنبشی بالا
کودکانی که دارای هوش حرکتی-جنبشی خوبی هستند، ممکن است، ناسازگار، شرور و بی توجه به درس به نظر برسند. چنین تصوری ممکن است منجر به شکست تحصیلی یا مدرسه گریزی آن ها شود. این کودکان ممکن است در بیشتر کلاس‌ها بی‌قرار به نظر برسند. دادن چیزی برای نگه داشتن در دست به سادگی ممکن است این مشکل را حل کند.
شرکتی با ملاحظه این مسئله طی آزمایشی مقداری بازی اجرایی را به جلسه‌ی شرکت آورده و به هر یک از اعضای حاضر یک نوع ابزار نیزه مانند داده شد تا در دست نگه دارند، ملاحظه شد که فرآوری و خلاّقیت در گروه به طور معناداری افزایش پیدا نمود. تأثیر مشابهی می‌تواند بر دانش‌آموزان دارای هوش جنبشی به دست آید. ممکن است آنها فقط نیاز داشته باشند، چیزی را در دستشان نگه دارند تا مغزشان را آرام کنند و برای تفکر و یادگیری فرصت پیدا نمایند.
شايد كودكي را ديده باشيد كه دائم در حال حركت است، جنب‌وجوش زيادي دارد، دائم از اين‌طرف به آن‌طرف مي‌دود، اگر كاري هم نداشته باشد بخشي از بدنش دائم در حال تکان خوردن است. در حين حركت، وسايل و اشيا را لمس مي كند. اين كودكان كلاً حركات فيزيكي را دوست دارند. در كلاس و مدرسه به خاطر حركات به ظاهر اضافي، اغلب با بچه‌هاي بيش‌فعال اشتباه گرفته مي شوند. مسئله اين‌جاست كه به اين کودکان و رفتار آنها به‌عنوان يك نوع هوش نگاه نمي‌كنند، صفاتي مثل برهم زدن كلاس، بي‌توجهي به درس، شلوغ كردن، دائم تکان خوردن و يک‌جا ننشستن، گاهي اوقات از ويژگي‌هاي اين کودکان به شمار مي‌رود. اما مي‌دانيم برای اين كودكان نشستن يعني تمركز نكردن! چون حركت باعث مي شود آنها بهتر تمركز كنند. کلاس درسی که حرکت در آن آزاد باشد و دانش آموزان بتوانند آزادانه در کلاس حرکت کنند، اشیاء را جابه جا کنند یا حرکات بدنی حتی کوچکی مثل مرتب کردن کارت ها یا پر کردن جدول پای تخته را انجام دهند بار یادگیری را برایشان افزایش می دهد.
اين كودكان حركت مي‌كنند تا دنياي خودشان را كشف كنند توانايي‌هاي ذهني و فيزيكي‌شان را بشناسند. تفاوت اين کودکان با کساني که مبتلا به بيش‌فعالي و نقص توجه هستند، در اين است که فعاليت و جنب‌وجوش آنها در جهت کشف و جست‌وجوي محيط است. دوست دارند همه چيز را خودشان تجربه كنند. براي يادگيري ترجيح مي دهند لمس كنند تا اين‌كه نگاه كنند و بشنوند، زيرا از طريق حس لامسه اطلاعات را پردازش مي كنند. به محرک‌هاي فيزيکي سريع‌تر واکنش نشان مي‌دهند. معمولاً در رشته‌هاي ورزشي موفق هستند. بهترين ايده‌ها و فکرها وقتي به ذهن‌شان مي رسد که مدتی طولانی راه می‌روند، مي‌دوند يا بازی می‌کنند يا يک فعاليت جسمی ديگر انجام می‌دهند، گویی تمرکزشان در هنگام حرکت و تلاش بيشتر است. دوست دارند بيشتر وقت‌شان را در بيرون منزل بگذرانند يا در طبيعت باشند. در هنگام صحبت کردن با ديگران خيلي زياد از حرکات دست يا شکل های ديگر زبانِ بدني استفاده مي‌کنند. وقتی می‌خواهند درباره‌ی چيزی اطلاعات بيشتری به دست آورند از لمس کردن کمک می‌گيرند. براي آموختن يک مهارت جديد، به جای مطالعه کردن بايد آن را به‌طور عملی انجام دهند تا به خوبی آن را فرا گيرند. از ورزش، حرکات ريتميک و فعاليت‌های حرکتی لذت می‌برند. خواسته‌های خود را بيشتر به صورت نمايشی و با حرکات بدنی همراه می‌کنند. استعداد کنترل حرکات ظريف بدنی، حرکات موزون، دستکاری ماهرانه اشياء و انجام کارهای ظريف دست را دارند و علاقه‌مندی زيادی به ورزش‌های حرفه‌ای، ورزش‌هايي مثل کاراته و تکواندو، پانتوميم و تئاتر و بازيگری، جراحی و مکانيکی که بيشتر با مهارت‌های دست همراه است نشان مي‌دهند.
رفتار کودکان با هوش حرکتی- جنبشی بالا در مقایسه با دیگران
برخورد نامناسب با اين كودكان منجر به کاهش عزت‌نفس، بيزاري يا شکست تحصيلي و گريز از مدرسه و يا بي‌علاقگي به کلاس‌هاي درسي مي شود.
در کل رفتار اين کودکان در ظاهر نسبت به بقيه‌ي کودکان متفاوت است و به نظر مي‌رسد انرژي مضاعفي دارند و تشنه‌ي کنجکاوي در محيطند. اين کودکان معمولاً در رشته‌هاي ورزشي موفق هستند. بهترين ايده‌ها و فکرها وقتي به ذهن‌شان مي رسد که مدتي طولاني راه مي‌روند، مي‌دوند يا بازي مي‌کنند يا يک فعاليت جسمي ديگر انجام مي دهند، گويي تمرکزشان در هنگام حرکت و تلاش بيشتر است. دوست دارند بيشتر وقت‌شان را در بيرون منزل بگذرانند يا در طبيعت باشند. اين کودکان در هنگام صحبت کردن با ديگران خيلي زياد از حرکات دست يا شکل هاي ديگر زبانِ بدني استفاده مي‌کنند. وقتي مي‌خواهند درباره‌ي چيزي اطلاعات بيشتري به دست آورند از لمس کردن کمک مي‌گيرند.
اين کودکان براي آموختن يک مهارت جديد، به جاي مطالعه کردن بايد آن را به‌طور عملي انجام دهند تا به خوبي آن را فرا گيرند. از ورزش، حرکات ريتميک و فعاليت‌هاي حرکتي لذت مي‌برند. خواسته‌هاي خود را بيشتر به صورت نمايشي و با حرکات بدني همراه مي‌کنند. اين کودکان استعداد کنترل حرکات ظريف بدني، حرکات موزون، دستکاري ماهرانه اشياء و انجام کارهاي ظريف دست را دارند و علاقه‌مندي زيادي به ورزش‌هاي حرفه‌اي، ورزش‌هايي مثل کاراته و تکواندو، پانتوميم و تئاتر و بازيگري، جراحي و مکانيکي که بيشتر با مهارت‌هاي دست همراه است نشان مي‌دهند.
ضرورت تقویت هوش حرکتی- جنبشی
والدين و معلمان نقش مهمي در كشف و پرورش اين هوش در كودكان دارند. تشخيص و تمايز اين هوش از بيش‌فعالي براي كودكان بسيار مهم و حياتي است. با ارائه‌ي فرصت‌ها و روش‌هاي آموزشي مناسب آنها مي توانند مخترع، مهندس، ورزشكار و در بسياري از مشاغل و کارها توانمند شوند. والدين مي‌توانند فضايي را براي فعاليت‌هاي خلاقانه‌ي آنها ايجاد كنند.
با آموزش هوش جنبشی-حرکتی مي‌توان افراد مستعد در اين هوش را براي مشاغل و حرفه‌هاي مختلف پرورش داد. در واقع، هم انواع فعاليت‌هاي عملي و حركتي مانند نمايش‌هاي بدون كلام، نمايش‌هاي كلاسي، بازي‌هاي گروهي و رقابتي، باغباني، آشپزي، تمرينات آرام‌سازي، حركات و نرمش‌هاي بدني، تمرينات هوشياري بدني، تايپ، بازيگري، نوازندگي، صنايع‌دستي، آرايشگري، تصوير‌برداري هنري، گردش‌هاي علمي، نمايش و ايفاي نقش، مجسمه‌سازي و… به پرورش اين هوش کمک مي‌کنند و هم افراد داراي اين هوش به اين نوع مشاغل و فعاليت‌ها گرايش بيشتري نشان مي‌دهند.
راهکارهای تقویت هوش حرکتی – جنبشی
موثرترین شیوه توسعه این هوش از طریق انجام فعالیت های فیزیکی است. این نوع فعالیت ها بهتر از سنین پایین شروع شوند و انجام آن ها برای کودکان بسیار توصیه می شود. با این حال این فعالیت ها فقط منحصر به کودکان نیست و افراد از هر سنی می توانند آن ها را به آسانی انجام دهند.
1. لمس کردن اشیا
موثرترین شیوه تقویت هوش حرکتی- جنبشی از طریق انجام فعالیت های فیزیکی است. به همین خاطر این راهکار به دلیل فعالیت زیادی که دارد می تواند بسیار مفید واقع شود. به این صورت که کودک با چشمان بسته به لمس کردن اشیا اطراف شروع میکند و یک به یک نام آن ها را می گوید. البته خیلی با احتیاط این کار را انجام دهید.
2. آموختن هنرهای جسمی
هر نوعی از هنر که به گونه ای با فعالیت های بدنی ارتباط دارد نظیر ژیمناستیک، بازیگری، حرکات موزون و پانتومیم شامل حداکثر استفاده از بدن برای نمایش یک موضوع است. بنابراین به افراد کمک می کند که مفاهیم گوناگونی را با استفاده از حرکات بدن درک کنند.
3. انجام فعالیت در طبیعت
پياده‌روي، کوه‌پيمايي، گردش در طبيعت و گفت‌وگو در حين انجام اين فعاليت‌ها هم برای سلامتی جسمی مفید است و هم باعث تقویت هوش حرکتی-جنبشی کودک می شود. برنامه ریزی کنید و به طور مرتب اینکار را انجام دهید. آمادگی جسمی علاوه بر ارتقاء سلامتی بر سایر ابعاد هوش نیز اثر مثبت دارد.
4. ساخت کاردستی
کودک یک کاردستی را چه با کمک مدل چه با به کار بردن تخیل خود بسازد. برای ساخت کاردستی می تواند از خمیر بازی یا شن کمک بگیرد. این کار نه تنها برای گروه های سنی مختلف سرگرم کننده است بلکه ذهن را برای ساختن پرورش می دهد. برای افراد بزرگسال کوزه گری و مجسمه سازی نیز گزینه خوبی به نظر می رسد.
5. اجرای نمایشنامه
یکی از بهترین راهکارها برای تقویت هوش بدنی و جنبشی در کودکان این است که داستان‌های موردعلاقه آنها را به‌صورت یک نمایشنامه با یکدیگر اجرا کنید. این کار در کنار بالا بردن هوش بدنی و جنبشی می‌تواند به تخیل و حافظه کودک نیز کمک کند.
6. ورزش کردن
ورزش کردن مرتب حتی اگر در حد چند تمرین ساده باشد می‌تواند رابطه ذهنی را با شرایط جسمی بهتر کند. ورزش کمک میکند تا در حفظ تعادل و همین‌طور برقراری رابطه بین اندام‌های مختلف توانایی بیشتری به دست بیاورید. بهتر است برای تمرین کردن از چند حرکت ساده شروع کنید و این برنامه را تا انجام ورزش‌های پیچیده‌تری مثل زومبا یا ایروبیک جلو ببرید. ورزش را با سرگرمی تلفیق کنید تا علاقه کودک نیز به این دست فعالیت‌ها بیشتر شود.
هر استعدادی برای شکوفایی نیازمند فعالیت، تمرین و بعضا تلاش های طاقت فرسا است. هرکسی درجه ای از استعداد را در هوش بدنی و سایر ابعاد هوش دارد. آنهایی که در سطوح بالاتر این استعداد هستند، می توانند تا سطوح قهرمانی و حرفه ای ورزش کنند.دستیابی به انعطاف و آمادگی بدنی برای هرکس به میزان استعدادش ضرورت دارد. آمادگی جسمی علاوه بر ارتقاء سلامتی بر سایر ابعاد هوش نیز اثر مثبت دارد.
مشاغل مناسب افراد دارای هوش حرکتی-جنبشی بالا
آن ها از حرکات فیزیکی لذت می برند. از طرح و بازی های جدید خوشحال می شوند و به راحتی حرکات بدنشان را کنترل می کنند و با مهارت اشیا را جابه جا می‌کنند.
• بازیگری
• کارگردانی
• تکنیسین
• مکانیک
• باغبانی
• بازیگر سیرک
• معماری
• آتش نشانی
• رانندگی خودرو مسابقه
• کشاورزی
• فیزیوتراپی
همچنین افرادی که هوش جنبشی-حرکتی بالایی دارند در رشته های ورزشی مختلف سرآمد می‌شوند.
نمونه هایی از نحوه آموزش موضوعات مختلف به کودکان با هوش حرکتی- جنبشی
ریاضیات
• برای آموزش جمع و تفریق، چندین جعبه و یک سری توپ به آنها بدهید. برای نشان دادن جمع و تفریق، آنها را وادار کنید که گلوله ها را در جعبه ها حرکت دهند.
• برای آموزش ابعاد (طول ، عرض ، مساحت ، حجم) به آنها حرکات دست مخصوص این ابعاد را نشان دهید. به عنوان مثال یک منطقه از یک مثلث (1/2 عرض x )دارای 3 حرکت دست است. برای 1/2 از یک دست به پهلو استفاده کنید تا کف دست دیگر را به نصف ببرید، برای عرض کف دو دست خود را کنار هم قرار دهید و آنها را به صورت افقی از هم دور کنید، برای طول آنها را روی هم قرار دهید و به صورت عمودی از هم دور کنید.
علوم پایه
• از کودک خود بخواهید در مورد مفاهیم علمی نقش آفرینی کند. به عنوان مثال، تکامل از حیوانات قبل از تاریخ به میمون و انسان یا چرخه حیات یک کرم، از پیله و سپس تبدیل به پروانه شدن؛
• آزمایش های علمی را انجام دهید. شیمی خانگی ، فیزیک ساده و غیره؛
• با کشیدن یک اتم، هسته و مدار آن روی زمین، از کودک خود بخواهید تا در مورد اتم ها، الکترون ها، پروتون ها و موارد دیگر اطلاعاتی کسب کند. اجازه دهید کودک شما روی آن حرکت کند تا نقش همه ذرات را بیاموزد.
جغرافیا
• برخی از حرکات رقص از کشورهای دیگر را به کودک خود بیاموزید؛
• از کودک خود بخواهید برای شکلهای مختلف زمین شناسی که باید آنها را بیاموزد، حرکات دست اختراع کند.
تاریخ
• به کودک خود کمک کنید تا درمورد جنبش استقلال هند یک نمایش بسازد و همه شخصیت ها را بازی کند؛
• برای آگاهی از وقایع مختلف تاریخی، فیلم های این دوران را مشاهده کنید.
پیشنهاداتی برای معلمان
1. دانش‌آموزان را درگیر مسئله کنید. درگیری مستقیم با یک مطلب به جای خواندن از روی کتاب برای آن ها اثربخش‌تر است. انجام آزمایش‌های علمی، بازی‌های آموزشی، نقش بازی کردن و بازدیدهای میدانی از راه‌هایی هستند که دانش‌آموزان را درگیر مبحث می‌کنند. اجازه دهید بنویسند. قبل از پاسخ دادن به یک سوال از آن ها بخواهید آن را روی کاغذ بنویسند. نوشتن، قدرت تحلیل اطلاعات را در آنها بالا می‌برد و به آنها کمک می‌کنند تا به جواب‌های بهتری برسند.
2. از بچه ها نخواهید همگی آرام و بی حرکت و مجسمه وار به شما و تخته سیاه زل بزنند و به درس گوش کنند.
3. حرکت های متین و کنترل شده را در کلاس آزاد بگذارید. ( مثلا اگر کسی می خواهد به طرف میز دوستش حرکت کند و سوالی از او بپرسد، باید اجازه اش را داشته باشد.)
4. فعالیت های آموزشی پر جنب و جوش را برای شادی و نیز پرورش هوش بدنی بچه ها در برنامه کلاس بگنجانید.
5. جدولی یا نموداری پای تخته بکشید و از بچه های بخواهید پای تخته بیایند و جاهای خالی را پر کنند.
6. کارهای گروهی را به کلاس اضافه کنید.
7. یک نمایشنامه کوچک یا نقش بازی کردن ساده را به برنامه کلاس خود بیفزائید.
8. از مدل ها و وسایل کمک آموزشی برای تدریس خود استفاده کنید و بگذارید بچه ها آنها را لمس و دستکاری کنند و تجربه به دست بیاورند.
9. آزمایش های ساده و مرتبط با موضوع درس را در برنامه درسی دانش آموزان بگنجانید.
10. ورزش و فعالیت های بدنی دانش آموزان را جدی بگیرید.
11. پروژه‌های عملی برای آنها تعریف کنید. انجام پروژه‌های مرتبط با درس مثل ساخت اسلاید، مشارکت در آموزش درس به سایر دانش‌آموزان، تولید ویدئوهای آموزشی، روزنامه دیواری و ساخت ماکت در این زمینه مفید هستند.
12. برای بهره بردن از هوش حرکتی در کودکان به بهترین شکل، باید روش های یادگیری قدیمی که کودک را پشت میز می نشاند و فقط توضیح می دهد، را کنار گذاشت. برای پرورش هوش حرکتی کودکان بهترین فرآیند یادگیری ، تجربه ی مستقیم است. کودکانِ با هوش حرکتی از طریق تجربه ی کار و فعالیت های خاص، یادگیری بهتری خواهند داشت.
منابع
- سایت مصطفایی
- سایت ذهن برتر
- سایت کودک کاپ
- سایت تازه کار
- سایت هوش نیک
- سایت جعبه ابزار ذهن
تهیه کننده مطلب : سرکار خانم طیبه زارعی معلم محترم پایه اول آموزشگاه
تایید کننده مطلب: جناب آقای جواد صدیقی مدیریت محترم آموزشگاه