هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی روش بازیهای آموزشی بر بهبود حافظه فعال، میزان توجه و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان ابتدایی بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان ابتدایی شهر باغ بهادران در سال تحصیلی 89-1380 بود. پس از نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، تعداد 7 دانش آموز ابتدایی انتخاب شده و بصورت تصادفی در دو گروه )آزمایش و کنترل( قرار گرفتند. گروه آزمایش مداخله روشبازیهای آموزشی را دریافت کرد؛ گروه کنترل هیچگونه مداخله ای دریافت نکرد. ابزار پژوهش شامل آزمون عملکرد پیوسته روسولد و مجموعه آزمون حافظه فعال کودکان پیکرینگ و گدرکل بود. مداخلات طی 9 جلسه 87 دقیقه ای در مورد گروه آزمایش اجرا شد و داده ها با استفاده از تحلیل کواریانس چندمتغیره تحلیل شد.
یافته ها حاکی از اثرگذاری مداخله روش بازیهای آموزشی ضریب اتا برای حافظه فعال، میزان توجه و پیشرفت تحصیلی، بر بهبود حافظه فعال، میزان توجه و پیشرفت تحصیلی بود؛ لذا می توان از این مداخله به عنوان مداخله مؤثربرای بهبود حافظه فعال، میزان توجه و پیشرفت تحصیلی استفاده کرد.
در عصر حاضر، تعلیم و تربیت بخشی مهم از زندگی هر فرد را تشکیل می دهد. علاوه بر این، کیفیت و کمیت تحصیل نقش مهمی در آینده فرد ایفا می کند؛ به همین دلیل نزدیک به یک قرن است که روانشناسان به صورت گسترده در تلاش برای شناسایی عوامل پیش بینی کننده پیشرفت تحصیلی هستند. پیشرفت تحصیلی به طور اعم و فرایندهای یادگیری تدریس به طور اخص به وسیله متغیرهای شناختی مختلف تحت تأثیر قرار می گیرند که از جمله عوامل مهم می توان به باورهای معرفت شناختی ، رویکردهای یادگیری ، و تفکر تأملی کمبر و لئونگ ، اشاره کرد. میزان توجه یادگیرندگان به موضوع درس از عوامل اصلی در امر آموزش و یادگیری است، به طوری که بندورا تأکید می کند که مرحله ابتدایی هر یادگیری با توجه آغاز می شود و اگر توجه کافی نباشد، یادگیری فرد خدشه دار می گردد هارتمن و هانفالوی. توجه یکی از مهم ترین فعالیت های عالی ذهن است و به تنهایی یکی از جنبه های اصلی ساختار شناختی است که در ساختار هوش، حافظه و ادراک نیز نقش مهمی دارد. نارسایی توجه یکی از هسته های اصلی ناتوانی های یادگیری است ،پژوهش هایی نشان داده اند که بین ناتوانی های یادگیری و توجه ارتباط معناداری وجود دارد عابدی و دیگران ؛ دادستان . توجه را هم می توان معلول روش تدریس و هم علت پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در نظر گرفت. از آنجا که توجه و پیشرفت تحصیلی، دو متغیر مرتبط هستند و لازمه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان برخورداری از تمرکز و دوری از حواس پرتی است؛ از این رو دستیابی به راهکارهای تقویت توجه و پیشرفت تحصیلی از اهمیت بالایی برخوردار است. لذا باید عوامل مؤثر بر توجه و پیشرفت تحصیلی را مورد بررسی قرار داد که می تواند شامل روشهای یادگیری و آموزشی مختلف باشد. البته روش یاددهی-یادگیری نه تنها بر توجه و پیشرفت بلکه بر حافظه فعال و جنبه های ذهنی دیگر دانش آموزان نیز ممکن است مؤثر باشد.
با توجه به مطالب و پژوهش های صورت گرفته و با توجه به پیچیدگی روابط اجتماعی در جوامع امروزی و گذر انسان از زندگی سنتی به سوی زندگی مدرن که ضرورت اجتماعی شدن را بیش از پیش نمودار می سازد، لزوم پرداختن به خصایص اجتماعی کودکان و عوامل مرتبط با آن بیش از پیش احساس می شود، بنابراین، با عنایت به این مسائل، گسترش پژوهش ها در این حوزه به کاهش افت تحصیلی دانش آموزان و صرفه جویی در هزینه های فردی و اجتماعی منجر می شود و زمینه بهره وری بیشتر از سرمایه گذاری را فراهم می سازد. در این پژوهش، با توجه به موارد مطرح شده و پژوهش های انجام شده ،اثربخشی روش بازی های آموزشی بر بهبود حافظه فعال، میزان توجه و پیشرفت تحصیلی مورد بررسی قرار می گیرد. سؤال اصلی تحقیق این است که آیا روش بازیهای آموزشی بر بهبود حافظه فعال، میزان توجه و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی تأثیر دارد؟
در تبیین نتایج می توان گفت، بخش مهمی از پراکندگی حواس مانع از تسلط دانش آموزان بر امور زندگی و تحصیلی است. حواس پرتی مانع از حفظ اعتماد به نفس و خودپنداره مثبت دانش آموزان می شود و روش تدریس بازی های آموزشی می تواند به دانش آموزان در رهایی از دام افکار ناخواسته و تفکرات غیرمنطقی کمک کند و توجه آنها را به سوی مسائل اصلی و مهم زندگی معطوف دارد و توانایی تقویت توجه و حافظه فعال را در آنان ایجاد کند.
یکی از رویکردهای نوین که به تقویت و بازپروری اجزای شناختی کمک می کند، بازی های آموزشی است. اصول زیر بنایی شناختی این است که توجه پایدار و حافظه فعال به وسیله فراهم کردن فرصت های ساختارمند برای تمرین کردن جنبه های مختلف توجه و حافظه باعث بهبود پیشرفت تحصیلی می شوند. بازی آموزشی به گونه ای توجه افراد را جلب می کند که در بهبود دقت و حافظه و در نتیجه پیشرفت تحصیلی مؤثر می باشد. این بازی ها شامل تمرین های مکرر یک سری از تکالیفی است که نیازمند توجه با سطوح متفاوت است. فرض بر این است که فعال کردن مداوم سیستم های توجه با استفاده از بازیباعث تغییر در ظرفیت شناختی می شود که این امر باعث کاهش حواس پرتی و فعال شدن حافظه می شود.
بازخورد معلم به دانش آموزان باید بر پیشرفت و تلاش در تکلیف متمرکز شود. در نتیجه توسعه حرفه ای برای معلمین و کادر حمایتی ممکن است از روشهایی حمایت کند تا سؤالاتی را مطرح و بازخورد سازنده داده شود که زبان کلاس را طوری تغییر دهد تا با مدل روش بازی های آموزشی هماهنگتر باشد. به علاوه، معلمین و کادر باید از دانش آموزان انتظار داشته باشند تا نقش فعالی در ایجاد نگرش های مثبت درون کلاس درس داشته باشند با مهیا کردن فرصت هایی جهت بحث و در اختیار گذاشتن فرایند و مشکلاتی که در یادگیری با آن مواجه بوده اند.
از جمله محدودیت های جدی این پژوهش این است که با توجه به اینکه مطالعه حاضر بر روی دانش آموزان ابتدایی شهر باغبهادران در سال تحصیلی 89-1380 اجرا شده ،بهتر است در تعمیم نتایج آن به سایر نقاط کشور و گروه های سنی دیگر احتیاط و دقت لازم به عمل آید .پیشنهاد می شود پژوهش حاضر با دوره پیگیری دو ماهه انجام گیرد تا تأثیر متغیرها پس از دوره پیگیری نیز مشخص شود.
تهیه کننده: سرکار خانم آتش دهقان (آموزگار پایه اول)
تایید کننده: سرکار خانم درفشه (معاون آموزشی)
? اَللّهُــمَّ عَجـِّــل لِوَلیِّــکَ الفَــرَج ?