تربیت عبارت از: فرایند تدریجی رها شدن از وابستگی هاست.
که این وابستگی ها شامل : وابستگی های جسمی،طبیعی،مادی،عاطفی،فکری،روحی ،
خانوادگی،اجتماعی ،دنیوی و اخروی می باشد .
می توان گفت سه دوره هفت ساله تربیت ،گامی در جهت استقلال شخصیت انسان است که در هر دوره انسان نیازمند آموزش ها و تربیت خاص و درست است .
اما هدف از آموزش و تربیت،رشد عقلی و استقلال فکری ،ایمان و اراده قوی و همچنین زنده کردن خلاقیت و قوه ابتکار و رسیدن به تکامل است .
مسئله امروز ما استفاده از ارتباطات مجازی برای رشد دانش‌آموز است. این موضوع در ساحت علمی و آموزش مجازی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. وجود نرم‌افزارهای متعدد آموزش مجازی و روش‌های گوناگون تدریس مجازی از توجه خوب معلمان به این حوزه نشان دارد. اما دیگر حوزه‌های تربیتی چطور؟ آیا از این بستر می‌توان در مسیر رشد دیگر ساحت‌های وجودی انسان بهره برد؟
ابتدا باید این نکته را متذکر شوم که در حوزه آموزش نیز، چنان‌که گفته شد، هدف اصلی ارتقای قوه تفکر و تعقل است و این ابزار نباید تنها برای انتقال مفاهیم و انباشت اطلاعات دانش‌آموزان به‌کار برود. اما بحث ما از حوزه آموزش وسیع‌تر است. بحث درباره تربیت مجازی است.
براساس مقدمه طولانی و مهمی که در این یادداشت عرض شد، چند نکته را می‌توان دریافت:
• اگر قرار باشد فضای مجازی به‌جای اینکه کمکی برای رهایی و استقلال درونی انسان باشد، به وابستگی بیشتر او بینجامد، حتماً در مسیر صحیح تربیت واقعی نخواهد بود. چنان‌که گفته شد، تربیت فرایند تدریجی رها شدن از تعلق به غیر خداست. حال اگر علاوه بر وابستگی‌های عاطفی، طبیعی، اجتماعی، مادی و … وابستگی به فضای مجازی هم ایجاد شود، خطاست.
• اگر قرار باشد شدت و گستره وابستگی‌ها تغییر نکند، ولی متعلق آن پست‌تر شود، گرفتار سقوط و رشد منفی شده‌ایم، نه تربیت تکاملی. ممکن است نوجوان با ورود به فضای مجازی، حضور خود در جهان واقعی را کاهش دهد و وقت و ذهن و توان خود را در عالم مجازی صرف کند. آنچه در چنین شرایطی رخ داده، این است که به‌جای تعالی از جهان طبیعت به عوالم بالاتر، به عالم اعتباری پست‌تری تنزل کرده است و این حرکت را نمی‌توان تکامل دانست. گاهی گمان می‌رود ورود نوجوان به فضای مجازی لازمه تربیت در عصر رسانه است، اما باید توجه داشت که این ورود به‌مثابه ورود به پست‌ترین عوالم است و اگر در عوالم بالاتر هدف و باطنی برای او نهادینه نشده باشد، بسیار خطرناک است: «بئس الورد المورود6».
اما از یک جهت می‌توان در تربیت کارکرد بسیار مهمی برای فضای مجازی در نظر گرفت. پایه و اساس بسیاری از اقدامات و برنامه‌های تربیتی رایج در مدرسه‌ها و مراکز شبیه به آن، استفاده از نقش محیط در تربیت است. در این قبیل فعالیت‌ها، متربی تحت‌تأثیر دوستان، معلمان، اطرافیان و فضا عملی را انجام می‌دهد یا ترک می‌کند. در چنین شرایطی، اراده او متأثرمی‌شود از آنچه بیرون از وجود او در جریان است، و استقلال عمل او تا حدی کمرنگ می‌شود. این در حالی است که تربیت یعنی فرایند استقلال و مستقل‌شدن! در چنین شرایطی می‌توان به سبکی از تربیت رهنمون شد که بنیان آن ایجاد فاصله میان مربی و متربی به‌منظور ایستادن متربی روی پای خود است. در این سبک، مربی برای مستقل شدن متربی خود و رهایی او از وابستگی به محیط، از ارتباط غیرمستقیم با متربی خود بهره می‌برد تا او بتواند بدون تکیه مستقیم و بلندمدت به مربی خود، مسیر رشد ارادی را بپیماید. برای این کار می‌توان از پیام‌رسان‌ها و اپلیکیشن‌ها استفاده کرد.
نکته قابل توجه در این‌باره آن است که استفاده از چنین امکانی متعلق به دوره‌هایی است که شخص ظرفیت لازم را برای مستقل شدن به دست آورده باشد. لذا شاید چنین برنامه‌ای مثلاً برای دوره ابتدایی مناسب نباشد.
پی‌نوشت‌ها
1. اشاره به کتاب آزادی معنوی از استاد مطهری
2. اشاره به کتاب ولاها و ولایت‌ها از استاد مطهری
3. اشاره به غزل حافظ: فاش می‌گویم و از گفته خود دل‌شادم/ بنده عشقم و از هر دو جهان
تهیه کننده:مریم برهانی-آموزگار پایه ی اول
تایید کننده:حسین علیخانزاده-مدیریت دبستان