علت لکنت زبان یا گرفتگی زبان در کودکان معمولاً ناشی از شکل نگرفتن مسیرهای عصبی مغز است که با بزرگ شدن کودک به تدریج درمان می شود. ولی بزرگسالان هم در مواردی به لکنت زبان دچار می شوند که لکنت اکتسابی یا دیررس می گویند. این نوع لکنت اغلب در اثر سکته های مغزی ایجاد می شود ، حتی عواملی مانند ضربه به سر و مسائل عاطفی منجر به ایجاد لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان می شود.
همچنين ممکن است تطویل اصوات وجود داشته باشد بگونه ای که بنظر میرسد کلمات کشیده شده اند مثل گفتن ممممامان. همچنين ممکن است شامل توقف و سکون در تلفظ باشد بطوری که هیچ صدایی شنیده نمی شود. در نتیجه، ادای واژه به صورت ناگهانی، همراه با فشار و تشنج می باشد.
لکنت زبان( گرفتگی زبان ) میتواند خفیف باشد و مشکل زيادي ایجاد نکند و یا شدید باشد که در اینصورت به یک اختلال زبانی جدّي تبدیل خواهد شد. لکنت زبان همچنين میتواند برای یک شخص متغیر باشد. این شخص ممکن است دوره هایی از لکنت داشته باشد در حالیکه پس از آن برای مدتی بتواند بدون لکنت حرف بزند.
نشانه های اولیه لکنت زبان در کودکان
افرادی که دچار لکنت زبان هستند ممکن است از ادای بعضی کلمات یا موقعیت های خاص که می دانند آن ها را دچار مشکل خواهد کرد، پرهیز کنند. برخی تا حدی از گفتن بعضی کلمات اجتناب کرده یا آن کلمات را جایگزین می کنند که افرادی که با آن ها در ارتباطند متوجه نشوند که دچار لکنت می باشند. این حالت تحت عنوان لکنت زبان( گرفتگی زبان ) نهان شناخته می شود. شخص مبتلا به لکنت ممکن است حتی تا حد امکان از صحبت کردن دوری کند.
گرفتگی زبان ناگهانی در بزرگسالان
علت لکنت زبان یا گرفتگی زبان در کودکان معمولاً ناشی از شکل نگرفتن مسیرهای عصبی مغز است که با بزرگ شدن کودک به تدریج درمان می شود. ولی بزرگسالان هم در مواردی به لکنت زبان دچار میشوند که لکنت اکتسابی یا دیررس می گویند. این نوع لکنت اغلب در اثر سکته های مغزی ایجاد می شود ، حتی عواملی مانند ضربه به سر و مسائل عاطفی منجر به ایجاد لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان می شود.
از عوامل مهمی که باعث ایجاد لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان می شود میتوان به فشارهای عصبی، کم بودن ميزان اعتماد به نفس، خجالتی بودن فرد؛ عدم تمرکز و عدم توانایی برقراری روابط با دوستان را نام برد.
بررسی ها نشان می دهد که افراد بالغی که عصبی، خجالتی، پرخاشگر، احساساتی و ناپایدار هستند، بیش تر به لکنت دچار می شوند. این مورد به همین ترتیب در ميزان خویش دوستی و اعتماد به نفسشان هم دچار مشکل می شوند. بنابرین برای از بین بردن آن باید فرد از نظر ذهنی و درونی خود را به سطح خوبی برساند تا بتواند این موانع را که بر گرفتگی زبان می افزایند، از میان بردارد.
پیش بینی این که آیا لکنت زبان در کودک برای مدت طولانی ادامه دارد، خيلي حیاتی و ضروری است. این کار را بصورت دقیق با استفاده از ازمایش، مشاهده و مصاحبه انجام می دهند. ولی پیش بینی احتمال این که لکنت زبان در یک کودک بزرگتر یا بزرگ سال برای طولانی مدت بصورت مداوم ادامه دارد، آنچنان اهمیتی ندارد زیرا به احتمال زیاد مشکل به اندازه ای طولانی بوده است که ديگر نیازی به پیش بینی نیست و شخص باید در اولین فرصت به درمان اقدام کند.
درمان شکل دهی روانی گفتار
کنترل و نظارت بر سرعت گفتار- این درمان ممکن است شامل تمرین حرف زدن روان در سرعت بسیار پائین، با استفاده از جملات و عبارات کوتاه باشد. به شخص اموزش داده می شود تا حروف صامت و صدادار را بکشد در حالیکه سعی می کند بدون انقطاع و وقفه حرف بزند. شخص با تمرین کردن به تدریج میتواند با سرعت بالاتر و با جملات و عبارات بلندتر به صورت روان حرف بزند. اگر جلسات با اسیب شناس بطور منظم ادامه پیدا کند، بیماران نرخ موفقیت بالاتر و بلند مدت تری خواهند داشت- این امر از عود و بازگشت لکنت هم جلوگیری می کند.
کنترل تنفس- بیمار همراه با تمرین کردن گفتار طولانی مدت، چگونگی تنظیم تنفس خویش را هم فرا می گیرد. همچنین ، شرطی شدن فعال، آواسازی و نحوه گفتار( لب ها، آرواره و زبان) هم وجود دارد.
درمان اصلاح گرفتگی زبان
در این علاج به جای سعی برای حذف گرفتگی زبان ، هدف اصلاح آن است بگونه ای که ادای کلمات اسان تر شده و نیاز به تلاش کمتری داشته باشد. این درمان بر این قاعده استوار است که درصورتی که استرس باعث تشدید گرفتگی می شود، لکنت زبان( گرفتگی زبان ) اسان همراه با اجتناب و ترس کم تر باعث کم تر شدن این حالت خواهد شد. چارلز ون ریپر درمان اصلاحی بلوک را در سال ۱۹۷۳ معرفی کرد که شامل ۴ مرحله است.
مرحله یک( شناسایی)- درمانگر و بیمار رفتار اصلی، رفتار ثانویه و احساسات و حالاتی که همراه با لکنت زبان رخ می‌دهند را شناسایی می کنند.
روش جدید درمان لکنت زبان
مرحله دو( حساسیت زدایی)- بیمار رفتار لکنت را جهت تلاش برای کاهش ترس و اضطراب ثابت نگه می دارد- این حالت شامل مواجهه با اصوات، کلمات و حالات دشوار( به جای پرهیز از آن ها) و ایجاد لکنت در گفتار از روی عمد ( لکنت داوطلبانه) می باشد.
مرحله سه( اصلاح)- بیمار لکنت زبان اسان را یاد می گیرد. او چگونگی انجام این رفتار را فرا می گیرد:الف) لغو کردن ( cancellations)- توقف عدم روانی گفتار، ایجاد وقفه برای یک لحظه و بعد تکرار لغت. ب) خارج شدن ( pull- outs)- خروج از حالت عدم روانی گفتار و انجام گفتار روان. پ) مجموعه های اماده سازی ( preparatory sets)- پیش بینی کلماتی که باعث لکنت میشوند و استفاده از حالت لکنت اسان برای آن کلمات.
مرحله ۴( تثبیت)- بیمار تکالیف هایی را جهت تمرین آماده می کند و شیوه های preparatory sets و pull- outs را به صورت خودکار انجام می دهد و تصوری که از خویش دارد را از یک شخص دارای لکنت زبان( گرفتگی زبان ) به شخصی که اکثر وقت ها روان صحبت می کند ولی گهگاه لکنت خفیفی دارد، تغيير می دهد.
درمان گرفتگی زبان یا لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان
در درمان لکنت زبان از روش های مختلفی استفاده می شود که بعضی از این روشها مبتنی بر کنترل و نظارت بر سرعت گفتار بوده و بعضی ديگر مبتنی بر اصلاح گرفتگی زبان است.
در روش کنترل سرعت گفتار از جملات کوتاه استفاده می شود و شخص تلاش می کند با سرعت پائین جملات را بیان کند. هر چه قدر سرعت بیان پائین باشد، شخص راحت تر میتواند کلمات را ادا کند. همچنين در این شیوه حروف صدادار کشیده بیان می شود تا شخص بدون وقفه حرف بزند. در روش فوق تنفس شخص هم کنترل می شود و با تنظیم تنفس شرایط گفتار شخص بهبود می یابد.
درمان قطعی لکنت زبان با شبیه سازی ذهن
در روش اصلاح گرفتگی زبان ، سعی می شود گفتار و بیان شخص اصلاح شود و با کاهش استرس و ترس فرد درمان را در چهار مرحله( کشف و شناسایی – از بین بردن آلرژی – اصلاح و تثبت) به سرانجام می رسانند.
مراحل درمان کامل لکنت زبان بزرگسالان در مراکز درمانی
۱- بررسی لکنت زبان، شخصیت و رفتار شخص
۲- واکاوی شکل مواجهه شخص با لکنت زبان خویش، محیط اطراف، اعضای خانوادگی و اعضایی که به دنبال درمان هستند.
۳- واکاوی امکانات رفت وآمدی، مجموعه علایق و اهداف، شیوه و منش زندگی و هم ميزان جدیت و پیگیری شخص و اعضا اصلی وابسته به او.
تهیه کننده و تایید کننده مطلب : سرکار خانم معصومه شجری معلم محترم پایه اول و مشاور آموزشگاه